Blog Layout
Hoe maakbaar is je leven?
okt. 21, 2020
“Je kunt worden wat je wilt.” ▪ “Succes is een keuze.” ▪ “Kansen doen zich niet voor, je creëert ze.”
Op verschillende socials komen oneliners als deze veelvuldig voorbij. Ook boekwinkels liggen vol met zelfhulpboeken, positiviteits-goeroes en maakbaarheids idealen. Succes staat voor velen in de westerse maatschappij (nog altijd) gelijk aan het aanzien dat iemand maatschappelijk geniet, aan financiële en materiële rijkdom. Maar hoe waar zijn uitspraken als bovenstaande en hoe maakbaar is je leven eigenlijk? Welke verantwoordelijkheden, twijfels en mogelijke nadelen gaan er gepaard met ‘maakbaarheid’ en is deze er werkelijk?
Maakbaarheid is in deze context een relatief jong begrip. Toen Friedrich Nietzsche verkondigde dat God dood was en met de toenemende 'ontkerking', ging de vraag spelen wie dan het leven bepaalt. Door de verschillende generaties heen speelt maakbaarheid een prominente rol in ons zelfbeeld en in persoonlijke ontwikkeling. Van babyboomers tot aan millennials; iedere generatie met z’n eigen struggles en ideeën hierover.
Ik geloof in zekere mate dat, wanneer je kan kiezen tussen een positieve of een negatieve gedachte, een positieve tot een beter resultaat kan leiden. Maar ik ben ook van mening dat de maakbaarheid van ons leven beperkingen kent. Maakbaarheid is onder andere afhankelijk van (wat Heidegger noemt) je ‘geworpenheid’: waar, hoe en wanneer je ter wereld komt. Dat wat je in je leven meekrijgt en waar je niet of nauwelijks aan kunt ontsnappen. Denk aan genetische bepaaldheid, etniciteit, sekse, tijd, cultuur, sociale omgeving etc. Deze factoren zijn volgens mij medebepalend voor je ontwikkeling en ontplooiing.
Zegt het feit dat ik de zoektocht naar maakbaarheid aan kan gaan, misschien al wat over de (bevoorrechtte) positie van mijn geworpenheid? In hoeverre speelt mijn omgeving, de mensen om mij heen en geluk een rol in de mate van “mijn maakbaarheid”? En hoe is dat aan de andere kant van de wereld: wat zou een vrouw uit de laagste kaste in India bijvoorbeeld vinden van een uitspraak als: “Je bent verantwoordelijk voor je eigen succes”? Misschien is dat wat extreem gesteld en ver van ons bed. Maar ook dichterbij huis speelt onze ‘geworpenheid’ een rol. Zo heeft een sollicitatie met de achternaam Alaoui in Nederland (helaas) tot op de dag van vandaag nog steeds minder kans op de arbeidsmarkt dan Boerkamp.
Zo maakbaar als we wel eens denken dat het leven is en daarmee wijzelf zijn, is het in de praktijk vaak niet. Ook de negatieve gevolgen van geloven in deze sterke mate van maakbaarheid, is al in meerdere studies bewezen. Als je ervan overtuigd bent dat je alles kunt worden wat je wil, dan ben ook alleen jij
verantwoordelijk voor het falen als dat niet lukt. En dit leidt op zijn beurt weer tot een negatiever zelfbeeld, grotere kans op depressie en toenemende mate van burn out klachten. We zijn geneigd ons te spiegelen en meten aan anderen en zijn op vele fronten competitief ingesteld: onze (online) doelen stemmen we veelal af op een niet realistisch beeld.
Er zijn natuurlijk altijd voorbeelden van ‘self made (wo)man’ en we lezen graag succes stories van anderen. En daar is niets mis mee, die verhalen zijn (ook) waar. Maar zijn dit niet de uitzonderingen? Het doet niets af aan hun succes en de weg ernaartoe en het kan anderen inspireren. Volgens mij is het belangrijk om in je ambities ook realistisch te zijn. Je kunt niet alles bereiken door het maar graag genoeg te willen. Dat zou ook een belediging zijn naar degene die het succes niet hebben bereikt. Ga op zoek naar de grenzen van de maakbaarheid zou ik zeggen. Weet jij wat je (niet) kan worden?
Albert Camus, de Franse filosoof en schrijver, staat bekend om zijn diepgaande reflecties over de menselijke conditie en de absurditeit van het bestaan. Een van zijn beroemde uitspraken luidt: "Zoeken naar het ware wil niet zeggen zoeken naar het wenselijke." Deze zin belicht een essentieel concept dat Camus vaak verkende: het onderscheid tussen waarheid en verlangen, en hoe deze twee soms conflicteren. Met deze uitspraak benadrukt Camus dat de zoektocht naar waarheid niet beïnvloed moet worden door onze verlangens of wensen. Hij doelt op het feit dat ware kennis, inzicht en begrip gebaseerd moeten zijn op objectieve feiten en realiteiten, los van onze subjectieve verlangens. In een wereld waarin we vaak geneigd zijn om onze overtuigingen te vormen op basis van wat we willen dat waar is, benadrukt Camus het belang van het vermijden van deze neiging. In zijn filosofische essay "De Mythe van Sisyphus" onderzoekt Camus de absurditeit van het menselijk streven naar betekenis in een ogenschijnlijk zinloos universum. Hij suggereert dat hoewel het leven inherent zinloos kan zijn, we toch de verantwoordelijkheid hebben om betekenis te creëren door oprecht te zoeken naar waarheid en inzicht, zelfs als deze waarheid niet altijd in lijn is met wat we graag zouden willen geloven. De uitspraak van Camus is ook relevant voor ethische overwegingen. Het verwijst naar het idee dat morele keuzes gebaseerd moeten zijn op een grondig begrip van de situatie en de feiten, en niet alleen op basis van wat we graag zouden willen dat juist is. Dit raakt aan het concept van morele integriteit en het vermogen om eerlijk en rechtvaardig te handelen, zelfs als dat betekent dat we tegen onze persoonlijke verlangens in moeten gaan. Kortom, Albert Camus' uitspraak "Zoeken naar het ware wil niet zeggen zoeken naar het wenselijke" vat een cruciaal aspect samen van zijn filosofische denkwijze. Het herinnert ons eraan dat het streven naar waarheid en begrip essentieel is, los van onze subjectieve verlangens en voorkeuren. Het spoort ons aan om kritisch te denken, open te staan voor ongemakkelijke feiten en te streven naar een dieper begrip van de wereld om ons heen, zelfs als dat betekent dat we geconfronteerd worden met de ongemakkelijke waarheid die niet altijd overeenkomt met wat we zouden willen geloven.
Na een zeer geslaagde editie vorig jaar, ben ik ook dit jaar weer aanwezig op de Nacht van de Filosofie. Naast Amsterdam zal ik dit jaar ook in Rotterdam aanwezig zijn! Twee avondvullende programma's in Arminius Rotterdam & Cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam. Met vele interessante sprekers, lezingen en workshops. Samen met een aantal collega's sta ik deze avond ook op de programmering en kun jij kennismaken met Filosofische Coaching door middel van een Filosofische Speeddate. In een 1 op 1 gesprek van 15 minuten kun jij ervaren wat dit met jou doet en waarin wij ons onderscheiden van andere coaches, psychologen en hulpverleners. Vind de juiste match tijdens deze speeddate voor jouw vraagstuk en wie weet zit er een vervolg date in. Wees welkom! Op de avond zelf kun jij je bij de kassa aanmelden voor een filosofische speeddate, ter plaatse vind je hierover meer informatie. Kijk voor de volledige programma's en het bestellen van tickets op: Vrijdag 1 april Rotterdam: www.arminius.nl/nacht-van-de-filosofie-3/ Zaterdag 7 april Amsterdam : www.amsterdam.nachtvandefilosofie.org