Hoe maakbaar is je leven?
Naam auteur
“Je kunt worden wat je wilt.” ▪ “Succes is een keuze.” ▪ “Kansen doen zich niet voor, je creëert ze.”
Op verschillende socials komen oneliners als deze veelvuldig voorbij. Ook boekwinkels liggen vol met zelfhulpboeken, positiviteits-goeroes en maakbaarheids idealen. Succes staat voor velen in de westerse maatschappij (nog altijd) gelijk aan het aanzien dat iemand maatschappelijk geniet, aan financiële en materiële rijkdom. Maar hoe waar zijn uitspraken als bovenstaande en hoe maakbaar is je leven eigenlijk? Welke verantwoordelijkheden, twijfels en mogelijke nadelen gaan er gepaard met ‘maakbaarheid’ en is deze er werkelijk?
Maakbaarheid is in deze context een relatief jong begrip. Toen Friedrich Nietzsche verkondigde dat God dood was en met de toenemende 'ontkerking', ging de vraag spelen wie dan het leven bepaalt. Door de verschillende generaties heen speelt maakbaarheid een prominente rol in ons zelfbeeld en in persoonlijke ontwikkeling. Van babyboomers tot aan millennials; iedere generatie met z’n eigen struggles en ideeën hierover.
Ik geloof in zekere mate dat, wanneer je kan kiezen tussen een positieve of een negatieve gedachte, een positieve tot een beter resultaat kan leiden. Maar ik ben ook van mening dat de maakbaarheid van ons leven beperkingen kent. Maakbaarheid is onder andere afhankelijk van (wat Heidegger noemt) je ‘geworpenheid’: waar, hoe en wanneer je ter wereld komt. Dat wat je in je leven meekrijgt en waar je niet of nauwelijks aan kunt ontsnappen. Denk aan genetische bepaaldheid, etniciteit, sekse, tijd, cultuur, sociale omgeving etc. Deze factoren zijn volgens mij medebepalend voor je ontwikkeling en ontplooiing.
Zegt het feit dat ik de zoektocht naar maakbaarheid aan kan gaan, misschien al wat over de (bevoorrechtte) positie van mijn geworpenheid? In hoeverre speelt mijn omgeving, de mensen om mij heen en geluk een rol in de mate van “mijn maakbaarheid”? En hoe is dat aan de andere kant van de wereld: wat zou een vrouw uit de laagste kaste in India bijvoorbeeld vinden van een uitspraak als: “Je bent verantwoordelijk voor je eigen succes”? Misschien is dat wat extreem gesteld en ver van ons bed. Maar ook dichterbij huis speelt onze ‘geworpenheid’ een rol. Zo heeft een sollicitatie met de achternaam Alaoui in Nederland (helaas) tot op de dag van vandaag nog steeds minder kans op de arbeidsmarkt dan Boerkamp.
Zo maakbaar als we wel eens denken dat het leven is en daarmee wijzelf zijn, is het in de praktijk vaak niet. Ook de negatieve gevolgen van geloven in deze sterke mate van maakbaarheid, is al in meerdere studies bewezen. Als je ervan overtuigd bent dat je alles kunt worden wat je wil, dan ben ook alleen jij
verantwoordelijk voor het falen als dat niet lukt. En dit leidt op zijn beurt weer tot een negatiever zelfbeeld, grotere kans op depressie en toenemende mate van burn out klachten. We zijn geneigd ons te spiegelen en meten aan anderen en zijn op vele fronten competitief ingesteld: onze (online) doelen stemmen we veelal af op een niet realistisch beeld.
Er zijn natuurlijk altijd voorbeelden van ‘self made (wo)man’ en we lezen graag succes stories van anderen. En daar is niets mis mee, die verhalen zijn (ook) waar. Maar zijn dit niet de uitzonderingen? Het doet niets af aan hun succes en de weg ernaartoe en het kan anderen inspireren. Volgens mij is het belangrijk om in je ambities ook realistisch te zijn. Je kunt niet alles bereiken door het maar graag genoeg te willen. Dat zou ook een belediging zijn naar degene die het succes niet hebben bereikt. Ga op zoek naar de grenzen van de maakbaarheid zou ik zeggen. Weet jij wat je (niet) kan worden?
Mijn overtuiging is dat filosofie in de praktijk gebracht moet worden en voor iedereen toegankelijk moet zijn. Daarom vind ik het belangrijk om activiteiten te organiseren waar mensen op een laagdrempelige manier en gratis kennis kunnen maken met filosofie. De zomer zijn wij iedere zondag weer te vinden op Theater Festival de Parade met het Filosofisch Spreekuur: 1 op 1 gesprekken van 15 min. waarin jij je denken kan komen onderzoeken. Nieuw dit jaar is de samenwerking met Brainwash, waarin wij hetzelfde concept hanteren, maar dan voor opnames om later online uitgezonden te worden: deel je levensvraag met ons en filosofen, theatermakers en schrijvers bieden jou inspiratie en verschillende perspectieven op jouw persoonlijke vraagstuk. De Parade strijkt dit jaar neer in Rotterdam, Den Haag, Amsterdam en Utrecht. Kijk voor meer informatie op de website van de Parade. In Ede kun je dit najaar deelnemen aan diverse activiteiten van Bespreek het Samen: dit programma wordt aangeboden door samenwerkende kerken in Ede. Het is voor iedereen toegankelijk, ongeacht kerkelijke afkomst of gezindte. Ook als je niet kerkelijk bent betrokken, bent je van harte welkom. Een afwisselend programma met veel interessante onderwerpen. Je kunt je hier samen met anderen verdiepen in vragen rond geloof, kunst, cultuur, filosofie en samenleving. Dit seizoen zal ik een lezing verzorgen over Taoïsme en kun je deelnemen aan een Socratisch Gesprek met als thema "vrijheid" (twee avonden). Kijk voor het hele programma op bespreekhetsamen-ede.nl/nl Wees welkom & graag tot ziens! Foto: Casper Koster, Theaterfotografie
Ik kijk terug op een 'unaniem belachelijk groot succes' 😉, in samenwerking met mijn lieftallige collega's, theaterfestival de Parade, theatergezelschap Vis a Vis en natuurlijk omroep HUMAN. Dank aan alle 300+ (!) enthousiaste deelnemers aan het Filosofisch Spreekuur. Het is fascinerend om te zien hoe je in slechts 15 min. tot een verdiepend gesprek kan komen en dit tot nieuwe inzichten kan leiden! Een thema dat vaker voorbijkwam was loslaten. Vaak in combinatie met het begrip controle. Een van de vragen die daaruit voortkwam was: "verlies ik iets als ik loslaat?" Ook tijd voor mij nu om de Filosofische Festival Zomer los te laten 😉. Op naar een volgend seizoen!